Πολλοί άνθρωποι έχουν ξεγελαστεί από τα αρχικά στάδια της σχέσης με κάποιο άτομο που παρουσιάζει έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία. Ο βομβαρδισμός αγάπης, ο χειρισμός της κατάστασης, το έντονο και ανεπανάληπτο φλερτ σε συνδυασμό με το σεξουαλικό κομμάτι και τις μεγάλες υποσχέσεις (που δεν θα πραγματοποιηθούν) θέτει εκτός ισορροπίας και το πιο πειθαρχημένο άτομο. Αμέτρητες ιστορίες έχουν ειπωθεί για ανάλογα περιστατικά όπου ο «ιδανικός» σύντροφος ξαφνικά μετατρέπεται σε ένα ψυχρό, σκληρό, αδιάφορο και υπολογιστικό άτομο μόλις ο/η σύντροφος έχει αφοσιωθεί σε αυτόν. Η δυναμική της σχέσης βασίζεται πλέον σε χειρισμό και εξαπάτηση αντί για αυθεντική σύνδεση.
Ναρκισσισμός και Aπόσυρση Aγάπης και Eνδιαφέροντος.
Ο έλεγχος πλέον ασκείται όχι μόνο μέσω της εξιδανίκευσης αλλά και μέσω ενός συνδυασμού παθητικοεπιθετικής συμπεριφοράς (το λεγόμενο κρύο- ζέστη) αλλά και της συμπεριφοράς που θα αναφερθούμε, της απόσυρσης αγάπης και ενδιαφέροντος. Αυτό προκαλεί στο θύμα αρνητικά συναισθήματα και το θέτει σε μια κατάσταση να προσπαθήσει να κερδίσει ξανά την αποδοχή του ναρκισσιστή για να επανέλθει η σχέση πάλι στο αρχικό στάδιο. Πολύ συνηθισμένες τεχνικές που χρησιμοποιεί ο ναρκισσιστής σύντροφος που αποσύρει το ενδιαφέρον του είναι το λεγόμενο stonewalling, δηλαδή το να αρνείται ή να καταστρέφει ένα διάλογο εν τη γένεσι του μέσω αδιαφορίας, μονολεκτικών ή και καθόλου απαντήσεων και ακόμα να αποχωρεί.
Άλλη μέθοδος είναι η περίοδος όπου δεν επικοινωνεί μαζί μας (silent treatment) και η ξαφνική αποσύνδεση από εμάς μέσω της άρνησης ενδιαφέροντος για το άτομο μας, άρνηση τρυφερότητας και ερωτικού ενδιαφέροντος. Επιπλέον, ανεξήγητες εξαφανίσεις όπου δεν δέχονται να επικοινωνήσουν μαζί μας ενώ γνωρίζουμε ότι με άλλους είναι μια χαρά. Δυστυχώς για τον δέκτη αυτών των συμπεριφορών ο πόνος πέραν του ψυχολογικού μπορεί να είναι και σωματικός αφού αυτές οι μορφές κακοποίησης ενεργοποιούν τμήματα του εγκεφάλου που παράγουν πραγματικό σωματικό πόνο (Williams, 2007). Αυτό επιπλέον εξαναγκάζει το θύμα να προσπαθήσει ακόμα περισσότερο να κερδίσει τον ναρκισσιστή οδηγούμενο σε ατελέσφορες προσπάθειες και περαιτέρω ένταση (Schrodt, 2014).
Ένα σημαντικό γεγονός που δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό είναι πως οι ναρκισσιστές σκόπιμα παρακρατούν την προσοχή και το ενδιαφέρον προς τον σύντροφο για να διατηρήσουν τον εθισμό του θύματος προς αυτούς. Η σποραδική ενίσχυση μιας συμπεριφοράς γνωρίζουμε πως προκαλεί εθισμό γιατί επιτρέπει στην ντοπαμίνη να ρέει στον εγκέφαλο μας, δημιουργώντας «κυκλώματα ανταμοιβής» που έχουν άμεσα σχέση με τον κακοποιητή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται ο λεγόμενος «δεσμός τραύματος» (κάτι ιδιαίτερο σοβαρό για την ψυχοσύνθεση του ατόμου) μεταξύ του κακοποιητή και του κακοποιημένου (Fischer, 2016). Αυτός είναι ένας δεσμός που δημιουργείται σε σχέσεις με διαφορά δυναμικής μεταξύ των δυο συντρόφων, περιόδους εντάσεων, και εναλλαγής καλής και κακής συμπεριφοράς.
Aπόσυρση Aγάπης και Eνδιαφέροντος
Η απόσυρση του ενδιαφέροντος και της τρυφερότητας προκαλεί στα θύματα την επιθυμία να προσπαθήσουν να ικανοποιήσουν τον ναρκισσιστή για να τον «επαναφέρουν» στο αρχικό στάδιο της σχέσης. Στο μυαλό του θύματος, ακόμα και η χειρότερη κακομεταχείριση αξίζει να γίνει ανεκτή για να κερδηθεί ξανά η αρχική έντονη περίοδος. Παρά το ότι μπορεί να ακούγεται μια αρνητική περίοδος, ουσιαστικά πρόκειται για μια ευκαιρία να μπορέσει το θύμα να διαφύγει από τον κύκλο της κακοποίησης γιατί η συμπεριφορά αυτή θα συνεχιστεί, με μικρά διαστήματα διακοπής όπου ο ναρκισσιστής σύντροφος θα δείχνει κάποια ψήγματα ενδιαφέροντος για να κρατάει το θύμα καθηλωμένο. Οι τακτικές που οι ναρκισσιστές χρησιμοποιούν για να αποσύρουν το ενδιαφέρον τους είναι βασανιστικές προς το θύμα και γίνονται χωρίς τύψεις και μετάνοιες από πλευράς τους. Για την ακρίβεια υπάρχει το σαδιστικό στοιχείο στις συμπεριφορές αυτές όπου ο ναρκισσιστής ουσιαστικά απολαμβάνει την χρήση και την κακοποίηση προς το θύμα. Η απόσυρση τρυφερότητας δεν συμβαίνει γιατί το θύμα είναι ένοχο για κάτι απαραίτητα: οι ναρκισσιστές μπορούν να «εφεύρουν» μια δικαιολογία για να το πράξουν και είναι μια πράξη δύναμης και ελέγχου του ναρκισσιστή απέναντι μας.
Άλλη μορφή απόσυρσης
Μια άλλη μορφή απόσυρσης του ενδιαφέροντος είναι πως ο ναρκισσιστής σύντροφος δεν είναι ικανός να χαρεί με την χαρά και την επιτυχία μας λόγω της παθολογικής ζήλιας, της ανάγκης για έλεγχο και της ψευδαίσθησης της υπεροχής του. Η έκφραση γενικότερα της αναγνώρισης για την επιτυχία του συντρόφου μας συνεισφέρει στην ομαλή λειτουργία της σχέσης (Pagani, 2019). Οι ναρκισσιστές δεν δίνουν αυθεντική επιβράβευση στον σύντροφο και τους γύρω τους εκτός και αν ταιριάζει με την ατζέντα τους. Δεν τους ενδιαφέρει αυθεντικά τι κάνει ευτυχισμένο τον σύντροφο τους και ενώ μπορεί να αρνηθούν να επιβραβεύσουν αυτόν να επιβραβεύουν κάποιο άλλο άτομο μπροστά του για να τον μειώσουν περαιτέρω. Αυτό είναι ένα φαινόμενο Τριγωνοποίησης που θα ασχοληθούμε σε μεταγενέστερο άρθρο. Στο πλαίσιο της σχέσης, η έλλειψη επιβράβευσης χρησιμοποιείται σκόπιμα για να βασανίσει το θύμα και να το κάνει να αισθανθεί πως έχει ανάγκη αυτής και πως τα πράγματα άλλαξαν. Πιθανόν στην αναζήτηση αυτής το θύμα να κατηγορηθεί πως πιέζει την κατάσταση και πως έχει περίεργη συμπεριφορά.
Έκφραση της απόσυρσης ενδιαφέροντος
Περαιτέρω έκφραση της απόσυρσης ενδιαφέροντος είναι η άρνηση να συμμετάσχει ο ναρκισσιστής σε υγιή συζήτηση ή να αποχωρεί από αυτήν και αποτελεί μια συχνή συμπεριφορά αυτού. Ακόμα και σε περιόδους που τα πράγματα θα φαίνεται πως πηγαίνουν καλά ο ναρκισσιστής θα πράξει κατά αυτόν τον τρόπο που επιπλέον του επιτρέπει να μην έχει ευθύνη για τις πράξεις του. Η αποφυγή του διαλόγου έχει αποδειχθεί πως προκαλεί πραγματικό πόνο στον δέκτη της συμπεριφοράς αυτής (Williams & Nida,2011).
Παράλειψη της αλήθειας
Η παράλειψη της αλήθειας είναι μια συμπεριφορά που είναι άμεσα συνδεδεμένη με το παθολογικό ψεύδος που διέπει τους ναρκισσιστές. Η παράλειψη της αλήθειας δεν έχει να κάνει με την παράλειψη του να μην ειπωθεί κάποιο γεγονός για να μην στεναχωρηθεί ο σύντροφος μας, αλλά με σοβαρά ζητήματα όπως ότι στο παρασκήνιο τρέχουν και άλλες σχέσεις ή ότι εξαπατούν κόσμο συστηματικά. Η παράλειψη τόσο σημαντικών γεγονότων θέτει τον δέκτη αυτών των συμπεριφορών σε πραγματικό κίνδυνο (για παράδειγμα σεξουαλικών μεταδιδόμενων νοσημάτων) αλλά ο ναρκισσιστής δεν ενδιαφέρεται καθόλου για τον σύντροφο όσο εξυπηρετούνται τα συμφέροντα του. Η αίσθηση της εμπιστοσύνης που θα χαθεί δεν ενδιαφέρει τον ναρκισσιστή και σε περίπτωση πραγματικού σαδιστή, η αίσθηση της διαφυγής χωρίς να γίνει αντιληπτός του προσφέρει επιπλέον ικανοποίηση.
Παρακράτηση πόρων
Τέλος, η παρακράτηση πόρων είναι μια επιπλέον μορφή κακοποίησης που εντάσσεται στο πλαίσιο του άρθρου. Η οικονομική κακοποίηση, η αποκοπή από τους φίλους και την οικογένεια και η απόπειρα δυσφήμισης είναι τρόποι που οι πόροι που κατέχει το θύμα, είτε οικονομικοί, είτε κοινωνικοί είτε ακόμα και συναισθηματικοί. Προκειμένου να δημιουργηθεί το αίσθημα της εξάρτησης του θύματος από τον ναρκισσιστή, υπάρχουν απόπειρες για να απομονωθεί αυτό από τους πόρους του , κάνοντας την διαφυγή του από τον κύκλο κακοποίησης δυσκολότερη ή και αδύνατη. Καθώς αυτό θα συμβαίνει, η χειραγώγηση του ναρκισσιστή και η ένταση της κακοποιητικής συμπεριφοράς θα αυξάνει. Για τον λόγο αυτόν το θύμα θα πρέπει να διατηρεί τους πόρους του και να βρει άλλα δίκτυα υποστήριξης (για παράδειγμα κοινωνικές επαφές) προκειμένου να διαφύγει από τον κύκλο της κακοποίησης.
Αναγνώριση κακοποιητικών συμπεριφέρων
Κατά την διάρκεια των κακοποιητικών αυτών συμπεριφορών ο δέκτης θα πρέπει καταρχήν να αναγνωρίσει τι συμβαίνει. Πολύ πιθανόν ο ναρκισσιστής σύντροφος σε αυτή την περίοδο να προετοιμάζει το έδαφος για μια καινούρια «σχέση» αλλά στην πραγματικότητα αυτή είναι μια ευκαιρία να διαφύγει το θύμα από αυτόν, αρχικά ερχόμενο σε επαφή με τα συναισθήματα που του προκαλεί ο ναρκισσιστής και να εξετάσει τις επιλογές του χωρίς φυσικά να το συζητήσει μαζί του. Σε αυτές τις περιόδους ο αποδέκτης των συμπεριφορών αυτών θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στον εαυτό του δίνοντας έμφαση στην φροντίδα του και στην προσωπική του ανάπτυξη. Η άσκηση προτείνεται ως μια υγιής και βιοχημική διαδικασία για να βοηθήσει στο θετικό συναίσθημα. Παρά τις δυσκολίες θα πρέπει να μείνουμε παραγωγικοί σε αυτή την δύσκολη περίοδο και να προετοιμαστούμε για την ζωή μας μετά τον ναρκισσιστή σύντροφο. Το χτίσιμο νέων κοινωνικών δικτύων και οι υγιεινές συνήθειες θα μας βοηθήσουν στην νέα ζωή μας μετά το πέρας της κακοποιητικής αυτής σχέσης. Επιπλέον δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί η προσωπική εμπειρία που αποκτήθηκε από την εμπειρία αυτή, που είναι πραγματικά σημαντική.
Συμπέρασμα
Ως συμπέρασμα των παραπάνω, ο αναγνώστης καλό είναι να συγκρατήσει πως οποιαδήποτε μορφή απόσυρσης ενδιαφέροντος με σκόπιμο τρόπο αποτελεί μορφή κακοποίησης και εφόσον διαιωνίζεται μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα βλαπτική για τον αποδέκτη σε πολλαπλά επίπεδα. Το δύσκολο είναι πως οι συμπεριφορές αυτές δεν γίνονται αντιληπτές γρήγορα λόγω της αρχικής τακτικής των ναρκισσιστών να είναι ιδιαίτερα καλοί απέναντι στο θύμα. Η μόνη επιλογή του αποδέκτη είναι ο σχεδιασμός άμεσης διαφυγής από τον κύκλο της κακοποίησης και η προσπάθεια του να επιστρέψει σε μια υγιή σε πολλά επίπεδα παραγωγική και συναισθηματικά ασφαλή ζωή.
Για περισσότερα άρθρα επισκεφτείτε: https://meandtheothers.gr
Πηγή
Ariela F Pagani, Miriam Parise, Silvia Donato, Shelly L Gable, Dominik Schoebi (2020). “If You Shared My Happiness, You Are Part of Me: Capitalization and the Experience of Couple Identity”. Pers Soc Psychol Bull 2020 Feb;46(2):258-269
Fisher, H. (2016, February 04). Love Is Like Cocaine – Issue 33: Attraction.
Paul Schrodt (2014) An Introduction to the Special Issue
on Family Communication Patterns Theory, Journal of Family Communication, 14:1, 1-15
Williams, K. D., & Nida, S. A. (2011). Ostracism: Consequences and coping. Current Directions in Psychological Science, 20(2), 71–75
Williams K. D. (2007a). Ostracism. Annual Review of Psychology, 58, 425–452.
