Πως εντοπίζεται χειροπιαστά η ανήλικη παραβατικότητα
Η παραβατικότητα ανηλίκων, όπως ο όρος δηλώνει, είναι η παραβατική συμπεριφορά ατόμων που δεν έχουν φτάσει την ενηλικίωση. Αυτή χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες.
Α) εγκλήματα ανηλίκων που διαπράτονται από ανηλίκους και αντιμετωπίζονται από το ποινικό σύστημα ανηλικων σε δικαστήρια ανηλίκων
Β) εγκληματική συμπεριφορά που αντιμετωπίζεται απο το ποινικό σύστημα.
Γ) ειδικά αδικήματα που καταχωρούνται έτσι γιατί μόνο ένας ανήλικος μπορεί να τα διαπράξει, για παράδειγμα κατοχή αλκοόλ από ανήλικο.
Σύμφωνα με έρευνες υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι παραβατών που προκύπτουν στην εφηβεία: Ο πρώτος τύπος είναι ο ανήλικος παραβάτης που ξεκινάει την συμπεριφορά και την ολοκληρώνει κατά την εφηβεία. Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως οι περισσότεροι έφηβοι δείχνουν κάποια μορφή αντικοινωνικής ή παραβατικής συμπεριφοράς κατά την διάρκεια της εφηβείας. Η άλλη κατηγορία είναι ο επαναλαμβανόμενος παραβάτης που ξεκινάει την παραβατική συμπεριφορά και την επίδειξη αντικοινωνικής/ επιθετικής συμπεριφοράς στην εφηβεία και συνεχίζει και μετά την ενηλικίωση.
Τι προκαλεί την Παραβατικότητα Ανηλίκων:
Σε γενικές γραμμές αυτό είναι ένα πολυδιάστατο ζήτημα επηρεαζόμενο από παράγοντες γενετικούς και περιβάλλοντος. Οι δύο μεγαλύτεροι προγνωστικοί παράγοντες είναι το γονικό στυλ και η ταύτιση με τους γύρω. Άλλοι παράγοντες περιλαμβάνουν χαμηλό κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, κακή επίδοση στο σχολείο και απόρριψη από τον κοινωνικό περίγυρο. Η ένταξη σε μια τύπου συμμορία μπορεί να προκληθεί από ανάγκη προστασίας σε απειλές βίας και οικονομικές δυσκολίες.
Οικογενειακό Περιβάλλον
Οικογενειακοί παράγοντες που σχετίζονται με την παραβατικότητα συμπεριλαμβάνουν το επίπεδο της γονικής επίβλεψης, τον τρόπο που οι γονείς πειθαρχούν ένα παιδί, ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και διαζύγιο, παραβατική συμπεριφορά γονέων, γονική παραμέληση ή κακοποίηση ανηλίκων καθώς και η ποιότητα της σχέσης γονέα – παιδιού. Η σχέση γονέα- παιδιού είναι ο μεγαλύτερος προγνώστης για μελλοντική παραβατική συμπεριφορά.
Υπάρχουν 4 κατηγορίες γονικών στυλ που περιγράφουν τις συμπεριφορές που οι γονείς εκφράζουν ενώ μεγαλώνουν τα παιδιά τους.
A) Αυταρχική ανατροφή που χαρακτηρίζεται από ζεστασιά και υποστήριξη μαζί με πειθαρχία.
B) Χαλαρή ανατροφή που χαρακτηρίζεται από ζεστασιά και σεβασμό αλλά στερείται δομής και πειθαρχίας.
Γ) Αυταρχική ανατροφή που χαρακτηρίζεται από σκληρή πειθαρχία χωρίς ζεστασιά που οδηγεί συχνά σε εχθρική συμπεριφορά και σκληρή τιμωρία.
Δ) Παραμέληση που είναι και μη αλληλεπιδραστική και μη απαιτητική. Το παιδί δεν εμπλέκεται με αγάπη ή πειθαρχία από τον γονέα.
Σύμφωνα με έρευνες το γονικό στυλ που είναι πιο ευεργετικό για ένα παιδί είναι το αυταρχικό σε συνδυασμό με υποστήριξη και πειθαρχία γιατί συνδυάζει αποδοχή με πειθαρχία που βοηθά την σωστή εξελικτική πορεία του παιδιού. Παιδιά από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε παραβατική συμπεριφορά κυρίως λόγω χαμηλότερης ποιότητας γονικής σχέσης.
Επίδραση του περίγυρου
Η απόρριψη είναι επίσης σοβαρός προγνώστης της παραβατικότητας ανηλίκων. Αυτή η απόρριψη μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα ενός παιδιού να κοινωνικοποιηθεί σωστά και συχνά οδηγεί αυτά σε αντικοινωνικές ομάδες οι οποίες με την σειρά τους προωθούν την βίαιη, επιθετική και παραβατική συμπεριφορά. Επιθετικοί έφηβοι που έχουν απορριφθεί από τον κοινωνικό τους περίγυρο είναι πιο πιθανό να έχουν προκατάληψη εχθρότητας για τους γύρω τους που με την σειρά της, τους οδηγεί να μεταφράζουν τις πράξεις των γύρω τους , χωρίς απαραίτητα να είναι, ως εχθρικές σκόπιμα εναντίον τους. Αυτό προκαλεί μια αυθόρμητη επιθετική αντίδραση από μέρους τους.
Η συμμόρφωση παίζει σημαντικό ρόλο στην τεράστια επιρροή που ο κοινωνικός περίγυρος συνομήλικων έχει στο άτομο. Σύμφωνα με έρευνες εάν μια κοινωνική ομάδα εφήβων εμπλέκεται σε παραβατική συμπεριφορά, μπορεί να επηρεάσει τον έφηβο να συμμετάσχει. Μόλις ο έφηβος γίνει μέρος της ομάδας, αυτός θα υπόκεινται στην λεγόμενη «ομαδική σκέψη». Εν συντομία, η «ομαδική σκέψη» είναι ένα ψυχολογικό φαινόμενο που συμβαίνει όταν μια ομάδα ατόμων επιθυμεί την αρμονία μεταξύ τους με οποιοδήποτε κόστος έχει ως αποτέλεσμα την λήψη παράλογων ή δυσλειτουργικών αποφάσεων.
Παράγοντες Προσωπικότητας
Η παραβατικότητα ανηλίκων επηρεάζεται σαφέστατα από τον χαρακτήρα του ανηλίκου. Οι τέσσερις κύριοι παράγοντες είναι η προσωπικότητα, το κοινωνικό προφίλ, η νοητική κατάσταση και η χρήση ουσιών. Επιπλέον παράγοντας είναι το φύλο. Οι προγνωστικοί παράγοντες ποικίλουν για τους τύπους παραβατικότητας αλλά ένας κοινός λόγος είναι η κοινωνικοποίηση. Γενικότερα, σε όλο το φάσμα της παραβατικότητας τα κορίτσια έχουν μικρότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε παραβατική συμπεριφορά και σε περίπτωση που συμβεί το παράπτωμα θα είναι ελαφρύτερο.
Η κοινωνικοποίηση έχει σοβαρό ρόλο σε αυτό καθώς τα δύο φύλα κοινωνικοποιούνται διαφορετικά και η αλληλεπίδραση τους με την κοινωνία είναι ως εκ τούτου διαφορετική. Οι κοινωνικοί δεσμοί είναι σημαντικοί αλλά διαφορετικές πτυχές αυτών έχουν περισσότερη ή λιγότερη σημασία για τα δύο φύλα. Οι άρρενες έχουν δυνατότερη σύνδεση με τους ομότιμους τους κάτι που με την σειρά του έχει δυνατότερη επίδραση στην συμπεριφορά τους. Ξεκάθαρα, η αλληλεπίδραση με άλλους παραβατικούς ανηλίκους είναι σημαντικός προγνώστης των αρρένων. Για τα κορίτσια το οικογενειακό περιβάλλον φαίνεται να είναι πιο σημαντικό. Η αποκοπή ή απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί σημαντικά να προβλέψει την πιθανότητα εγκληματικής συμπεριφοράς είτε ως ανήλικες ή ενήλικες. Όταν διαταράσσεται η ισορροπία της οικογένειας, τα κορίτσια έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε παραβατική συμπεριφορά. Τα αγόρια επηρεάζονται λιγότερο από αυτές τις σχέσεις γιατί τείνουν να είναι λιγότερο δεμένα με τις οικογένειες τους.
Νευρολογικοί παράγοντες
Παράγοντες που κάνουν την παραβατικότητα πιο πιθανή συμπεριλαμβάνουν χαμηλή νοημοσύνη, παρορμητικότητα, επιθετικότητα, έλλειψη ενσυναίσθησης και άγχος. Άλλοι παράγοντες που είναι εμφανείς κατά την διάρκεια της εφηβείας συμπεριλαμβάνουν προβληματική συμπεριφορά, καθυστέρηση στην εξέλιξη της γλώσσας, έλλειψη συναισθηματικού ελέγχου (θυμός) και βασανισμό ζώων. Επίσης η κακή ακαδημαϊκή απόδοση οδηγεί σε αδικαιολόγητες απουσίες και αυτές με την σειρά τους σε περισσότερες πιθανότητες παραβατικής συμπεριφοράς. Όσον αφορά την παρορμητικότητα, αυτή θεωρείται συχνά ως το βασικό χαρακτηριστικό που προβλέπει την παραβατικότητα ενός ανήλικου. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, μελέτες ανάπτυξης των εφήβων δείχνουν ότι είναι πιο επιρρεπείς στο να παίρνουν ρίσκα κάτι που ίσως και να εξηγεί το υψηλό ποσοστό παραβατικότητας τους.
Ψυχολογικοί Παράγοντες
Συχνά οι παραβατικοί ανήλικοι διαγιγνώσκονται με διαφορετικές διαταραχές. Αυτές ποικίλουν, παραδείγματος χάριν αντιθετική-προκλητική διαταραχή που δεν έχει το στοιχείο της επιθετικότητας απαραίτητα ή αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας που είναι συχνά χαρακτηριστικό ψυχοπαθών ατόμων. Γενικότερα, οι ανήλικοι παραβάτες που έχουν χρόνια προβλήματα με τον νόμο μερικές φορές διαγιγνώσκονται με διαταραχές συμπεριφοράς γιατί επιδεικνύουν μια συνεχιζόμενη αδιαφορία για την δική τους ασφάλεια, καθώς και των γύρω τους. Εφόσον ο έφηβος συνεχίζει τα ίδια μοτίβα συμπεριφοράς μετά την ενηλικίωση, υπάρχει ο κίνδυνος να διαγνωστεί με αντικοινωνική διαταραχή της προσωπικότητας και πολύ πιο πιθανό πλέον να εξελιχθεί σε εγκληματία.
Βιντεοπαιχνίδια και μουσικές επιλογές
Η σχέση βιντεοπαιχνιδιών βίας και της παραβατικότητας ανηλίκων είναι σχετικά ασαφής. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι αυτομάτως ο νέος που ασχολείται με βιντεοπαιχνίδια που εμπεριέχουν βία θα μετατραπεί σε παραβάτη. Αυτό που είναι πιο ξεκάθαρο είναι η σχέση μεταξύ βίαιων βιντεοπαιχνιδιών και βίαιης συμπεριφοράς. Γενικότερα, η έκθεση σε βίαια βιντεοπαιχνίδια οδηγεί σε αύξηση της βίαιης συμπεριφοράς. Μιλώντας πολύ γενικά, εφόσον υπάρχει σταθερή έκθεση στην βία, η αξιολόγηση της από τον έφηβο αλλάζει και θεωρείται πιο δεκτικός σε αυτήν.
Όσον αφορά τις μουσικές επιλογές, έρευνες έχουν δείξει πως υπάρχει σύνδεση της παραβατικής συμπεριφοράς και των μουσικών επιλογών. Πιο συγκεκριμένα, η Ραπ/ Χιπ Χοπ μουσική ήταν η βασική επιλογή μουσικής για ανήλικους παραβάτες 12 ως 17 ετών σε ποσοστό 72%. Άλλη έρευνα έδειξε σύνδεση της χέβι μέταλ, χιπ χοπ, γκόθικ, πανκ και τρανς μουσικής με μεγαλύτερη πιθανότητα εμπλοκής σε μικρότερα αδικήματα για παράδειγμα βανδαλισμός και κλοπές.
Πρακτικά Παραδείγματα
Πως μπορεί όμως ένας γονέας ή ένας καθηγητής να καταλάβει ότι ελλοχεύει κίνδυνος παρεκτροπής του νέου; Τα σημάδια μπορεί να είναι εμφανή ή και μη. Όσον αφορά τον γονέα και πως μπορεί, στο σπίτι η συμπεριφορά του νέου θα αλλάξει: μεγαλύτερα διαστήματα απουσίας, επίμονη παρεκτροπή από το ημερήσιο πρόγραμμα με συνεχόμενες δικαιολογίες που πιθανόν αρχικά να είναι αληθοφανείς. Για παράδειγμα, η συνάντηση αισθηματικού ενδιαφέροντος ή για διάβασμα. Ραγδαία πτώση της ακαδημαϊκής απόδοσης, κοπάνες από το σχολείο, σταδιακή ή ξαφνική εγκατάλειψη ενδιαφερόντων που παλαιότερα συγκινούσαν τον νέο, βίαιη αντίδραση όταν γίνεται προσπάθεια να οριοθετηθεί, επίμονη προσκόλληση σε άτομα που έχουν ήδη διαπράξει παραπτώματα, συνήθως εξωσχολικά. Τα παραδείγματα μπορεί να είναι πολλά. Ένας καθηγητής θα παρατηρήσει πιθανόν, αδιαφορία προς το μάθημα, ασέβεια, κοπάνες, ραγδαία ακαδημαϊκή επιδείνωση, πιθανόν συμπλοκές με εξωσχολικά στοιχεία και αλλαγή της γενικότερης συμπεριφοράς προς το χειρότερο. Πως μπορεί ο γονέας να παρέμβει
Παρά το ότι η εμπλοκή σε τέτοια συμπεριφορά μπορεί να φαντάζει ανυπέρβλητο εμπόδιο, υπάρχουν βήματα που μπορούν να ακολουθηθούν και προγράμματα που ο ανήλικος μπορεί να ακολουθήσει. Καταρχήν, είναι σημαντικό να οριστεί το πρόβλημα. Μια ενδεχόμενη τιμωρία από τον γονέα χωρίς πρώτα να έχει συζητηθεί και αναγνωριστεί το πρόβλημα δεν θα βοηθήσει. Παρατηρήστε την συμπεριφορά των παιδιών σας, ρωτήστε και λάβετε πραγματικές απαντήσεις. Για παράδειγμα, εάν υπάρχει παραβατική συμπεριφορά, η κατάχρηση ουσιών είναι και η κατάθλιψη είναι το σύνηθες. Ορίστε όρια με πράξεις. Περιορίστε τον χρόνο απουσίας από το σπίτι και σε περίπτωση άρνησης συμμόρφωσης, αφαιρέστε προνόμια.
Υποστηρίξτε το παιδί σας. Παρά την επιβολή ορίων, δεν σημαίνει ότι δεν μπορείτε να είστε υποστηρικτικοί. Η σχέση γονέα- παιδιού είναι αυτή που είναι ο πιο σημαντικός δεσμός. Επιπλέον, εμπλακείτε σε δραστηριότητες. Υποστηρικτικοί άνθρωποι γύρω στο παιδί σας με προοπτική για ένα καλύτερο μέλλον επηρεάζουν. Αθλητισμός, τέχνες και μουσική μπορούν να διασφαλίσουν δημιουργικό χρόνο μακριά από αρνητικές επιρροές. Εάν υπάρξει αρνητική εξέλιξη, πχ σύλληψη, ο γονέας θα πρέπει να μην εγκαταλείψει το παιδί του. Προσπαθήστε να είστε παρόντες και να το υποστηρίξετε. Μπορείτε επίσης να απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό ψυχολόγο/ σύμβουλο ψυχικής υγείας ο οποίος όμως να έχει απαιτούμενη γνώση του αντικειμένου. Αυτό διότι η εμπειρία σε ανάλογες συνθήκες είναι το πολυτιμότερο εργαλείο για μια πιθανή ευόδωση της θεραπευτικής παρέμβασης στον έφηβο.
Κλείνοντας
Η παραβατικότητα ανηλίκων είναι ένα πολύ σοβαρό κοινωνικό φαινόμενο που λόγω των αρνητικών οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών στην χώρα μας, ιδιαίτερα από το 2010 και έπειτα φαίνεται να παίρνει διαστάσεις. Η πρόληψη του φαινομένου και ο έγκαιρος εντοπισμός πιθανών συμπεριφορών συνηγορούν σε μια καλύτερη θεραπευτική πορεία.
Σκεφτείτε αν σας απασχολεί κάποια συμπεριφορά του παιδιού σας και θα χαρώ να απαντήσω σε ερωτήσεις σας στο email: G.MISAILIDIS@ACG.EDU
Για περισσότερα άρθρα επισκεφτείτε: meandtheothers.gr
