Στάδια Ναρκισσιστικής Κακοποίησης: Εξιδανίκευση

Στάδιο 1: Εξιδανίκευση

Ξεκινώντας με τα στάδια της ναρκισσιστικής κακοποίησης θα αναλυθεί η εξιδανίκευση. Το αρχικό στάδιο της «σχέσης» είναι πολύ όμορφο. Για την ακρίβεια είναι ονειρικό. Τα πάντα μοιάζουν ιδανικά και άψογα. Ο ναρκισσιστής «σύντροφος» είναι πολύ ενεργός, ενθουσιασμένος και εμφανίζεται τρελά ερωτευμένος. Εμφανίζεται ως αδελφή ψυχή και φαίνεται να συμφωνεί απόλυτα με εμάς. Μιμείται τις εκφράσεις μας και τις κινήσεις μας, φαίνεται να έχει τα ίδια ενδιαφέροντα με εμάς. Γενικότερα, όλα εμφανίζονται υπέροχα και ο ΣΑ (Σημαντικός Άλλος) βρίσκεται σε σημείο που δέχεται μεγάλο ενδιαφέρον και θαυμασμό.  Ουσιαστικά πρόκειται για μια επίμονη προσπάθεια του ναρκισσιστή να επηρεάσει τον ΣΑ για ύστερο σκοπό¹.

Ψυχαναλυτική θεωρία

Σύμφωνα με την Ψυχαναλυτική θεωρία, όταν ένα άτομο δυσκολεύεται να αφομοιώσει συναισθήματα αναπτύσσει ειδικές άμυνες για να ξεπεράσει το πρόβλημα αυτό. Η άμυνα αυτή ονομάζεται splitting (διαχωρισμός) και απλοϊκά επεξηγούμενο είναι η λεγόμενη απόλυτη όψη των πραγμάτων, το να βλέπουμε κάτι ως άσπρο ή μαύρο μόνο ή ως απόλυτα καλό ή απόλυτα κακό². Ο ναρκισσιστής στο στάδιο της εξιδανίκευσης «βλέπει» τον ΣΑ ως απόλυτα καλό, τέλειο ίσως, αποδίδοντας του ιδιότητες που δεν είναι ρεαλιστικές και δεν μπορούν να ευοδωθούν. Αυτή η μη ρεαλιστική προσδοκία θέτει τις βάσεις για την μετέπειτα απογοήτευση του ναρκισσιστή και την ματαίωση των επίπλαστων προσδοκιών του ουσιαστικά «αιτιολογώντας» το μετέπειτα στάδιο της υποτίμησης και της αρνητικότητας που θα ακολουθήσει.

Πως προκύπτει όμως αυτή η συμπεριφορά;

Κατά την εξελικτική πορεία ενός παιδιού η εξιδανίκευση και η υποτίμηση είναι συνηθισμένες μορφές ψυχολογικής άμυνας, όμως στην πορεία γινόμαστε ικανοί να αντιλαμβανόμαστε πως τα άτομα γύρω μας έχουν και θετικά και αρνητικά χαρακτηριστικά. Αν αυτό το εξελικτικό στάδιο διακοπεί (από κακοποίηση για παράδειγμα στην περίπτωση του ναρκισσιστή) τότε τα μοτίβα αυτά συμπεριφοράς διατηρούνται και στην ενηλικίωση. Ο όρος «εξιδανίκευση» συμπεριλαμβάνεται στην θεωρία του Φρόιντ για τον ναρκισσισμό. Το παιδί στην προσπάθεια του να αγαπηθεί από τους γονείς του πράττει όπως υποθέτει ότι οι γονείς του θα ήθελαν. Η εσωτερίκευση αυτών των αξιών δημιουργεί το «ιδανικό εγώ». Όταν υπάρχει διαφορά μεταξύ του «ιδανικού εγώ» και του πραγματικού εαυτού, άμυνες ενεργοποιούνται συχνά με παθολογικό τρόπο³.

Συμπεριφορές του Nαρκισσιστή

Σε αυτό το στάδιο περιλαμβάνουν αλλά δεν περιορίζονται σε βομβαρδισμό αγάπης, πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τον «σύντροφο», μεγαλειώδης χειρονομίες, πολλά δώρα και ραντεβού, δημιουργία εντυπώσεων για ένα υπέροχο κοινό μέλλον (συμπεριλαμβανομένου και γάμου), έλλειψη ορίων, ξεκινάνε προσπάθειες αποκοπής/ απομόνωσης του ΣΑ από το φιλικό και οικογενειακό του περιβάλλον, δημιουργείται μια αίσθηση κατοχής/κτήσης από τον ναρκισσιστή και οι ερωτική επαφή έρχεται υπερβολικά γρήγορα. Επίσης υπάρχει το λεγόμενο ψεύτικο μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ναρκισσιστής αναφέρει για σχέδια μελλοντικά σχετικά με χρόνο μαζί με το θύμα για δραστηριότητες που το αφορούν και που ο ναρκισσιστής έχει αντιληφθεί ότι τα ποθεί. Οι υποσχέσεις αυτές δεν θα πραγματοποιηθούν. Όλα μοιάζουν να τρέχουν με γρήγορο ρυθμό αλλά ο ΣΑ δεν είναι συνήθως σε θέση να αντιληφθεί σε αυτό το στάδιο ότι κάτι δεν είναι φυσιολογικό παρά τις φανερές κόκκινες σημαίες. Αυτό το στάδιο είναι καθοριστικό για την μετέπειτα πορεία του ΣΑ στην σχέση γιατί σε αυτό συμβαίνει το συναισθηματικό δέσιμο με τον ναρκισσιστή.

Είναι σημαντικό να δούμε παραδείγματα συμπεριφορών και διαλόγων σε αυτό το στάδιο για να αντιληφθούμε τον μηχανισμό δεσίματος με τον ναρκισσιστή. Ο ναρκισσιστής επιθυμεί εναγωνίως τον έλεγχο και όρια στο τι μπορεί να ειπωθεί δεν υπάρχουν. Το πνεύμα των λεγόμενων είναι προς την κατεύθυνση της αποθέωσης του ΣΑ και σύντομα θύματος. Είναι κυριολεκτικά σαν να τοποθετείται σε βάθρο και να λατρεύεται από τον ναρκισσιστή σαν ένα τέλειο ον. Αισθήματα ευφορίας, ευτυχίας και ικανοποίησης κατακλύζουν το θύμα. Πέραν της ψυχολογικής εξάρτησης που δημιουργείται στο στάδιο αυτό, υπάρχει και σωματική εξάρτηση. Μεγάλες ποσότητες χημικών παράγονται στον εγκέφαλο. Ντοπαμίνη, σεροτονίνη και οξυτοσίνη ρέουν μέσα μας δημιουργώντας την αίσθηση της αγάπης, σημαντικότητας, και ασφάλειας^4,5. Ο συνδυασμός αυτών πρόκειται να δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στο αναπόφευκτο τέλος της σχέσης με τον ναρκισσιστή «σύντροφο» και επίσης θα αποτελέσει αντικείμενο μεταγενέστερου άρθρου λόγω της σοβαρότητας του. 

Τυπικά παραδείγματα συμπεριφορών και διαλόγων στο στάδιο της εξιδανίκευσης: 

Κατά τον βομβαρδισμό αγάπης ακούγονται πολλά κομπλιμέντα, υπερβολικά πολλές φορές ενώ υπάρχουν και πολλά δώρα. Ο ναρκισσιστής επιδιώκει να περνάει με το θύμα πολύ χρόνο και πολύ σύντομα στην «σχέση» ακούγονται ακόμα και όρκοι αιώνιας αγάπης και συζητείται ο γάμος. Ζητάει πολύ συχνά να βρίσκεται μαζί μας μέσω πολλών μηνυμάτων ή τηλεφωνικής επικοινωνίας, αλλά να μην βρισκόμαστε με τους φίλους ή δικούς μας. Αυτό το ζητάει άμεσα ή έμμεσα. Καθρεπτίζει τα ενδιαφέροντα μας: ότι μας ενδιαφέρει τον ενδιαφέρει και ίσως δείξει ότι ξεκινάει να το ακολουθεί ως χόμπι ή ότι έχει γνώσεις περί αυτού. Ένα καθοριστικής σημασίας για τα μετέπειτα στάδια κακοποίησης είναι ότι ο ναρκισσιστής είναι πολύ καλός ακροατής αλλά όχι από πραγματικό ενδιαφέρον.

 Ο σκοτεινός σκοπός εδώ είναι να μάθει όσα περισσότερα μπορεί για την ζωή μας, τα ενδιαφέροντά και τα προβλήματα μας, προκειμένου αργότερα αυτές οι πληροφορίες να χρησιμοποιηθούν ως όπλο εναντίον του θύματος. Τελευταίο, ο έρωτας με τον ναρκισσιστή συμβαίνει πολύ γρήγορα, έντονα, παθιασμένα με πολλά κομπλιμέντα. Απλά δεν υπάρχουν όρια και εδώ και ο ναρκισσιστής είναι πολύ ικανός στο να διαβάσει τι επιθυμούμε. Δυστυχώς όμως και εδώ υπάρχει υστεροβουλία: τα άτομα με ΝΔΠ χρησιμοποιούν τον έρωτα ως μέσο ελέγχου, συναισθηματικού εκβιασμού και απαξίωσης στα μεταγενέστερα στάδια. Τον χρησιμοποιούν κυριολεκτικά ως όπλο. Όσον αφορά το ψεύτικο μέλλον, αυτό συμπεριλαμβάνει πλάνα για διακοπές, γάμο, αιώνια αφοσίωση και αγάπη, μεγαλεπήβολα σχέδια (πχ ταξίδι μακρινό και εξωτικό) και δηλώσεις ότι είμαστε αδερφές ψυχές. Φυσικά όλα αυτά δεν είναι παρά τρόποι να αγκιστρωθεί το θύμα πάνω στον ναρκισσιστή συναισθηματικά. Είναι πραγματικά ένας θεατρικός ρόλος από μέρους του ναρκισσιστή.  Το στάδιο αυτό διαρκεί συνήθως 1 με 3 μήνες αλλά δεν είναι κάτι που μπορεί να οριστεί με ακρίβεια. Μόλις το θύμα κατεβάσει τις άμυνες του και είναι περισσότερο συναισθηματικά ευάλωτο, ο ναρκισσιστής έχει επιτύχει το σκοπό του και έρχεται η στιγμή να πέσουν οι μάσκες.

Διαστρεβλωμένη Αντίληψη

Ένα πολύ σημαντικό ζήτημα με την ΝΔΠ είναι να αντιληφθούμε την διαστρεβλωμένη αντίληψη που έχουν για την πραγματικότητα. Το άτομο με ΝΔΠ δεν ερωτεύεται τον σύντροφο του αλλά με την εικόνα που έχει για αυτόν. Αυτό αρχικά μοιάζει με κάτι που κάνουμε όλοι, όμως η εικόνα ενός «κανονικού» ατόμου γενικότερα βασίζεται στην πραγματικότητα όπου ατέλειες ή προσωπικές ανεπάρκειες μπορούν αρχικά να αγνοηθούν ή να «καλυφθούν» από ευσεβείς πόθους και φαντασία. Δυστυχώς το άτομο με ΝΔΠ βασίζεται ολοκληρωτικά στην φαντασία και σε ευσεβείς πόθους δίχως την δυνατότητα να το καταλάβουν πως λειτουργούν κατά αυτόν τον τρόπο. Το αποτέλεσμα αυτής της μη πραγματικής σκέψης θεωρούν πως είναι το πρόσωπο που ερωτεύονται/ αγαπούν και ταιριάζει στον κόσμο ψευδαισθήσεων που ζουν. Όπως ο Νάρκισσος ερωτεύθηκε την εικόνα που έβλεπε στο νερό έτσι και το άτομο με ΝΔΠ ερωτεύεται την εικόνα που προβάλλει στον εκάστοτε σύντροφο. Ουσιαστικά είναι σαν να μην τον βλέπει όπως είναι αλλά αυτό που θέλει ή/και έχει ανάγκη να δει την στιγμή εκείνη.

Πιθανότητες αντίληψης

Οι πιθανότητες το θύμα να αντιληφθεί τι ακριβώς συμβαίνει είναι μηδαμινές σε αυτό το στάδιο. Είναι αληθινό αυτό που συμβαίνει; Από την πλευρά του ναρκισσιστή, είναι αληθινό παρά το ότι ακούγεται οξύμωρο, κάτι μη υπαρκτό να είναι. Το άτομο με ΝΔΠ έχοντας κατασκευάσει μια επίπλαστη πραγματικότητα και έχοντας προσδοκίες που είναι αδύνατον να ευοδωθούν, νιώθει ερωτευμένο , ουσιαστικά είναι σε μια κατάσταση πάθους, ξεμυαλίσματος και εμμονής. Πραγματικά πιστεύει ότι έχει βρει το τέλειο για αυτόν ταίρι και θα ζήσει τον απόλυτο έρωτα. Οι μη ρεαλιστικές αυτές προσδοκίες είναι η βάση για την μετέπειτα υποτίμηση του θύματος γιατί δεν υπάρχουν άνθρωποι τέλειοι, χωρίς μειονεκτήματα και με τέλεια συμπεριφορά. Τελικά, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και ασχέτως με την συμπεριφορά του θύματος αυτό το στάδιο θα φτάσει στο απότομο συνήθως τέλος του. Όταν ο ναρκισσιστής νιώσει πως μας έχει κατακτήσει, τότε χάνει το ενδιαφέρον του και στρέφεται πολύ συχνά σε κάποια νεότερη κατάκτηση.

Μόλις η ανάγκη αυτή περάσει, η «σχέση» εισέρχεται στο δεύτερο και συνήθως πιο μακροχρόνιο στάδιο της, αυτό της υποτίμησης. Μετά το στάδιο αυτό , ακολουθεί η απόρριψη και πιθανόν το hoovering, η αλλιώς η προσπάθεια του ναρκισσιστή να εισέλθει πάλι στην ζωή του θύματος. Τα στάδια αυτά είναι σημαντικό να εξηγηθούν αναλυτικά γιατί είναι αποφασιστικής σημασίας στην δημιουργία του δεσμού τραύματος και της μετέπειτα πορείας του θύματος μετά το πέρας της «σχέσης» για τον λόγο αυτόν θα αναφερθούν σε μεταγενέστερα άρθρα.

Βιβλιογραφία

1. Richardson, James T. (2004). Regulating Religion: Case Studies from Around the Globe. New York City: Springer.
2. M. Kraft Goin (1998). Borderline Personality Disorder: Splitting Countertransference. The Psychiatric Times, vol. 15 issue 11
3. Carver, C.S. & Scheier, M.F. (2000). Perspectives on Personality. Needham Heights: Allyn & Bacon.
4. Algoe SB, et al. (2017). Oxytocin and social bonds: The role of oxytocin in perceptions of romantic partners’ bonding behavior. DOI:10.1177/0956797617716922
5. Baixauli E. (2017). Happiness: Role of dopamine and serotonin on mood and negative emotions. DOI:10.4172/2165-7548.1000350
6. Breuning, LG (2015). Habits of a Happy Brain: Retrain Your Brain to Boost Your Serotonin, Dopamine, Oxytocin, & Endorphin Levels.

Για περισσότερα άρθρα επισκεφτείτε: https://meandtheothers.gr